Sommigen klasseren anderen als goed of fout op basis van gedrag of uitspraken die de ander doet. “Ze nemen het persoonlijk” of “vinden dit niet kunnen” en veroordelen daarom de persoon als geheel. Ze zoeken niet naar het WAAROM van de dingen, of nog minder van de persoon.
De betere versie in relaties is wanneer we rekening houden met de klaarblijke wensen en het gedrag van de ander. We hebben dan zicht op hun gewoonten en kunnen dit lijmen met hoe we ons zelf (zouden) voelen. We doen dit door er, al dan niet onbewuste, verklaringen aan te geven vanuit onze eigen belevingswereld. We denken dan de ander te kennen en te begrijpen.
De waarheid is dikwijls veraf…
Er was eens…
Jip is een jongetje dat opgroeit in een gezin waarin het motto aan tafel luidt: “zwijgen en eten”. Er is een goede reden voor. Kinderen, in alle spontaniteit, verliezen zich in allerlei andere leuke dingen aan tafel. Voor je het weet zijn ze van tafel met een lege maag, de volgende ontdekking achterna. Jip heeft dus “met kwa en schande” geleerd zich op zijn bord te concentreren en te genieten van wat zijn moeder hem voorzette. Met de aandacht in zijn bord, heeft Jip zich toegelegd op het onderscheiden van allerlei smaken en het proeven van al wat fijn en plezierig is. Terwijl hij als kind steeds schrikte van de reactie van zijn ouders op zijn spontane zelf, geniet hij nu des te meer in stilte van de smaken die zijn gehemelte strelen.
Janneke is een meisje dat opgroeit in een gezin waar het aan tafel steeds een drukke bedoening is. Belangrijk is dat iedereen van het gezin aanschuift. Dit is immers een moment waarop iedereen ook kan praten en er zijn voor elkaar. Janneke vindt tafelen dan ook gezellig en geniet vooral van de connectie met anderen.
Later, wanneer Jip en Janneke elkaar ontmoeten, blijkt dat ze ook allebei van eten houden en worden ze verliefd. Jip geniet ervan Janneke te laten proeven van wat hij allemaal als lekker ervaart. Janneke geniet des te meer, nu ze niet alleen allerlei smaken proeft, maar ook zijn exclusieve aandacht krijgt.
Een dag nodigt Jip Janneke uit voor een eerste etentje in zijn gezin.
-ai-
Janneke is natuurlijk zenuwachtig en wil het beste van zichzelf laten zien. Eens aan tafel voelt ze zich ongemakkelijk wanneer na de eerste kennismakende praatjes, er een stiltje valt bij het voorgerecht. Snel proeft ze een hapje en breekt de stilte door de moeder te complimenteren. Er wordt vriendelijk geknikt enz. … en terug valt er stilte. Janneke voelt binnenin het ongemak stijgen en ervaart een lichte paniek. Contact maken aan tafel is immers belangrijk, vanavond meer dan ooit! Omdat ze zich verantwoordelijk voelt om er een geslaagde avond van te maken, zeker ten opzichte van Jip, zet ze zich over haar schroom heen. Ongemakkelijk en vol innerlijke spanning, wringt ze er een poging tot conversatie uit.
-aiai.-
-haha, nee, je kan niet precies voorspellen wat er gebeurt. Er zijn verschillende mogelijkheden die je enkel kent wanneer je Jip & Janneke voldoende hebt geobserveerd, wanneer je de reden van het gedrag binnen hun eigen gezinsdynamiek diepgaand begrijpt… of wanneer je hun functionele hersenwerking kan meten en interpreteren. Maar laten we alle meest normale reflexen implementeren…-
Op het moment dat Janneke eerst wat piepend en dan vol zenuwachtige overgave over zichzelf en haar gezin begint te vertellen, verstijft Jip. Binnenin zijn hersenen schiet immers zijn alarmsysteem aan. Onmiddellijk neemt de fysiologische spanning in zijn lichaam toe en wordt zijn survival systeem geactiveerd. Immers, als kind overleef je niet zonder de goedkeuring van je ouders. En die overleving is nu bedreigd!
In een reflex onderbreekt Jip Janneke met “ik moet naar toilet” en weg is hij. Janneke snapt er niets van. Ze voelt zich beledigd. Terwijl zìj alle moeite doet om contact te leggen – en dan nog wel alleen, terwijl dit voor haar ook niet evident is-, doet hij precies wat haar alarmsysteem triggert: hij loopt weg van tafel… en van haar! Janneke wordt ontzettend boos en voelt de tranen opkomen. Mocht ze nu haar vader zijn, was ze waarschijnlijk in woede uitgebarsten. Ze kan echter haar tranen bedwingen en blijft ijskoud wachten aan tafel. In stilte. Geen tranen. Niks.
Jip is ondertussen naar het toilet gelopen om op adem te komen. Zijn hart klopt in zijn keel en hij begrijpt niet waarom Janneke nu niet gewoon zijn voorbeeld volgt. Onbewust wordt Jip woedend op Janneke; ze heeft zich in een gevaarlijke positie gebracht. Het geheugen van zijn alarmsysteem vertelt hem immers dat niet alleen hij, maar ook zij het niet had kunnen overleven. En hij wil haar natuurlijk niet kwijt.
Hij beslist de avond snel af te ronden en komt, nog steeds onder spanning, terug aan tafel. De rest van het souper lijkt echter rustig te verlopen… Het uiterlijke gedrag van Janneke past nu inderdaad beter in het verwachtingspatroon van het gezin van Jip. En dus wordt Jip terug rustig.
Janneke voelt haar spanning echter toenemen. Niet alleen vertelt het geheugen van haar alarmsysteem dat de avond allesbehalve een succes was. Niemand lijkt last te hebben van haar ijzige terugtrekking! Vooral Jip niet. Pas wanneer Janneke snel duidelijk maakt dat ze moe is en naar huis wil, begrijpt Jip dat er iets niet klopt.
Na de nodige groeten en bedankingen, brengt Jip Janneke naar de auto.
-een voorspelling?-
-…-
Janneke zou aan de deur kunnen terechtwijzen dat je niet zomaar van tafel wegloopt midden in een plât en zeker niet terwijl iemand zijn best doet om te vertellen en contact te leggen. Het zou een objectieve manier zijn met een inherente booschap over haar normen; “hoe gedraag je je in het algemeen in ‘onze’ –mijn- cultuur”.
Janneke zou ook direct kunnen verwijten dat Jip niets om haar geeft, omdat hij haar niet heeft gesteund in het contact. Dat zou een subjectieve manier zijn met een inherente boodschap over haar normen; “wat vind ik belangrijk dat je voor me doet”.
In beide gevallen bestaat er een kans dat de onbewuste innerlijke woede van Jip terug de kop op steekt. Zij heeft er immers zelf voor gezorgd en hen daardoor allebei in gevaar voor afwijzing gebracht!
Afhankelijk van hoe erg Janneke is getriggerd, zal ze haar ongenoegen laten blijken en zal de trigger sterk genoeg zijn voor Jip om kwaad te worden … en voor Janneke om dan te huilen.
-een jammerlijk eind aan de relatie?-
-misschien… of…-
Als Jip haar niet wil verliezen, zal hij zich voornemen zo goed en zo kwaad mogelijk aan haar verwachtingen te voldoen. Hij zal steeds meer fysiologische spanning tolereren om haar niet aan het huilen te maken. Hij leert daarbij zijn eigen angst en woede in te slikken, maar slaat deze onbewust in zijn lichaam op…
Die avond is het echter Janneke die haar woede in de vorm van tranen inslikt en naar huis gaat zonder al te veel te zeggen. Ze probeert zo goed mogelijk te relativeren en negeert wat niet in haar belevingswereld past. Ze haalt dan herinneringen op van hoe Jip haar voorheen liet proeven van lekkernijen en wel contact met haar maakte en hoe hij dat in de toekomst zeker nog zou doen. En zo komt ze Jip tegemoet -ze wil hem niet kwijt-, en gelooft dat wanneer ze ieder hun best doen en ze Jip helpt te werken aan dit contact, ze er wel komen.
– ah, het komt goed!-
– …en zo werd het toxisch –
– ?… Is er dan geen hoop voor Jip & Janneke?-
– mmmm, dat weten we nog niet… daarvoor moeten we verder… dieper-
– wat is er dan voor nodig om verder te gaan… of dieper?-
– dat zullen we later (op de volgende blogpagina) merken; we gaan er constructief mee aan de slag…-
