Voorbij de diagnose

Afgelopen zaterdag ging ik naar een debat in Campus Gelbergen: “Voorbij de diagnose” met Dirk De Wachter. Het thema “diagnoses en hoe daar als hulpverlener en cliënt mee omgaan” sprak me aan. Het was een intiem gebeuren; er heerste een gemoedelijke sfeer met veel kunst en een muzikale afsluiter voor een klein publiek.

Dirk De Wachter pleitte dat diagnoses bestaan als instrument voor behandelaars. Een diagnose is vooral een werkhypothese die steeds evolueert. In de dagelijkse praktijk echter, fungeert een diagnose vaak als een stempel, stigmatiserend voor zowel behandelaar als cliënt. Dit leidt bijvoorbeeld tot achteloosheid, waarbij andere persoonlijkheidskenmerken die evenzeer aanwezig zijn, worden verwaarloosd. Of waarbij men, de cliënt zelf niet minder, overdreven identificeert met de gestelde diagnose. Dikwijls lijken twee patiënten met dezelfde diagnose niet eens op elkaar; voldoen zij aan verschillende criteria onder dezelfde classificatie of hebben ieder andere sterktes ontwikkeld.

Ondanks deze kans op stigmatisering, zijn veel patiënten opgelucht wanneer een diagnose wordt gesteld. Zij vinden zo erkenning voor hun probleem. Dirk De Wachter stelde verder dat de mens zelf soms wordt vergeten. Het intermenselijke en het emotionele blijven vaak achterwege door de enorme focus op cognitieve therapie.

Deze visie deel ik.

Jammer genoeg vond Dirk De Wachter dat we ons in deze maatschappij teveel bezig houden met ‘breinigheid’ oftewel het cognitieve en de neurowetenschappen. Alsof de neurowetenschappen zich slechts beperken tot het cognitief functioneren! De laatste jaren zijn emoties zelfs de ‘headliner’ van veel hersenonderzoek. Ook ik heb hieraan meegewerkt!

Misschien bedoelde hij eerder dat het vergaren van meer kennis geen oplossingen biedt. Dat de stellingen van neurowetenschappers, waar nu veel onderzoeksgeld naartoe vloeit, té deterministisch (ofwel Swaabistisch) zijn.

-Hier, mijnheer De Wachter, deel ik uw visie niet meer-

Een eerder filosofische discussie vervolgde de voordracht. Heb ik begrepen dat er voornamelijk werd gepleit voor grotere acceptatie van ‘afwijkingen’; dat we met zijn allen toleranter dienen te worden? Mijn hand moèst in de lucht. Aan allen: ‘drie belangrijke boodschappen graag!’ … en een positieve noot rond ‘breinigheid’ (ik was het mezelf en mijn collega’s verplicht!).

1/ De neurowetenschappen zijn voorbij het determinisme; sterker nog, de eer is aan ‘neuroplasticiteit’ met een trend waarbij in onderzoek veranderingen worden uitlokt in gedrag, keuzes en emoties en dit in hersenen wordt vaststelt. Ook mijn eigen onderzoek valt hieronder.

2/ De neurowetenschappen evolueren net in de richting van het individueel vaststellen en behandelen van psychiatrische aandoeningen. De klassieke diagnose volgens de DSM vindt er geen thuis omdat dit slechts uiterlijke gedragskenmerken groepeert. Zoals algemeen geweten in de humane en medische wetenschappen kan eenzelfde gedrag toch weerspiegeld worden door een andere onderliggende etiologie (ontstaansgeschiedenis). Net dat kunnen we vaststellen in de hersenen, waarbij uiteenlopende neurale dysfuncties toch tot depressie, angst of aandachtsproblemen kunnen leiden. Meer nog proberen we gemeenschappelijke grond te vinden tussen afwijkingen in hersennetwerken en oorzaken voor deze dysfuncties. Hiervoor is kennis over zowel groei, als pathalogie van hersenen en hun functies in gedrag en emotioneel beleven van mensen onontbeerlijk.

3/ Dat we met neurotechnieken grip kunnen krijgen op de laag angst of neerslachtigheid die ons verplettert; dat we hersenen kunnen stimuleren in een natuurlijk herstelproces om deze laag op te lossen, door bijvoorbeeld trauma te verwerken; dat we opnieuw het eigen roer over ons leven in handen kunnen nemen en dit in een meetbaar en comfortabeler proces dat bovendien succesvol blijkt [meer dan traumatherapie of langdurige medicatie]…

Ik zou nog ontelbare argumenten kunnen aanhalen. Ik werd dan ook plots belaagd met vragen vanuit het publiek. De interesse was groot en dat deed me deugd. Ik stuitte echter op bijzonder veel protest en angst. Men beweerde dat ik zou voorbijgaan aan de menselijkheid en het eigenaarschap van mensen over hun leven! Ik weerlegde dit met dat hersenen zichzelf reguleren en aanpassen; dat de norm een prototype is en dat iedereen hierop afwijkingen heeft binnen normale marges. Niemand is dè norm! Iedereen is uniek. Dat met neurotechnieken bijvoorbeeld het alarmsysteem wordt gekalmeerd zodat men net dichter bij zichzelf komt. Aan de intrinsieke persoonlijkheid met bijgaande waarden wordt echter niet geraakt!

De gemoederen liepen op en uiteindelijk stelde men zelfs in vraag of er überhaupt een ingreep mocht plaatsvinden; bijvoorbeeld met een gebroken been naar de dokter. In dat opzicht zou trauma en angst evenzeer bij de persoonlijkheid horen.

Iemand opperde dat een cliënt misschien zelf niet in staat is/zou mogen zijn te beslissen of hij/zij een ingreep zou laten doen. Een ander vulde aan met een vraag naar reflectie over de reageerbuisbaby… Met andere woorden, in het verlengde ervan zouden we onze zieken niet mogen behandelen en zelfs preventieve zorg moeten uitsluiten. -Tot zover de eed van Hippocrates.- 

Inderdaad staan we ondertussen veraf van de natuur, in die zin dat de meesten de natuur niet hadden overleefd. Solidariteit heeft echter geleid tot een betere overleving als mens; zonder zou de mens al zijn uitgestorven. Ingrijpen in de natuur evenzeer. Ook dat is evolutie.

De realiteit is dat veel mensen worden opgeslokt en verdelgd door hun psychisch lijden en dat zij er alleen niet uitkomen. Is het menselijk dit lijden zonder meer af te doen als een te aanvaarden onderdeel van ons bestaan? Is het niet in onze evolutionaire aard om hierop te willen ingrijpen?

Uit solidariteit willen we anderen hierbij helpen. En ja, we maken hierbij gebruik van de nieuwste technieken. Niet alleen om deze mensen weer te doen ‘functioneren’, doch minstens ook om hun lijden te verlichten.

Naast het typische nature-nurture-debat, ging deze discussie nog meer over empowerment. Het is de gemene deler. Allen willen we ook de kracht teruggeven aan het individu. Echter, de  manier waarop, zal nog in genoeg inspiratie voorzien voor vurige debatten.

Iseult.

Graag wil ik bij deze ook Luc Hoebeke (ingenieur/fysicus) bedanken, die mijn gelederen versterkte en daarbij mijn standpunten soms beter kon verwoorden dan ikzelf. Iseult.